Ogólnopolskie Stowarzyszenie Internowanych i Represjonowanych

Zwracamy się do wszystkich korzystających z naszej strony internetowej z gorącą prośbą, aby czerpiąc nasze informacje podawali źródło pochodzenia skopiowanej informacji.
Podanie źródła jest nie tylko prawem, ale także dobrym obyczajem.
Dziękujemy.

Ważne wyroki.

1. Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991 r. z późn. zm. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego osobie, wobec której wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13.12.1981 r. w Polsce stanu wojennego przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji. Oznacza to jednoznacznie, że przepisy ustawy (art.8 i art. 11 stanowią lex specjalis w stosunku do przepisów rozdz. 58 kpk (por. wyrok S.A we Wrocławiu sygn. akt: II Aka 9/12 z dnia 15.02.2012 r. oraz wyrok SA w Gdańsku z dnia 17.06.2009 r.syg. akt: I AKa-14/09 – Krakowskie Zeszyty Sądowe 2010, z.4, poz. 65).

2. Podkreślić należy, że ustawodawca dał warunki znacznie szerszego wyrównania szkód i krzywd wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, niż w wypadku tzw. pomyłek sądowych (por.wyrok Sąd Apelacyjny w Warszawie z dn. 20.09.2012 r. Sygnatura: II S 38/12, wyrok SA we Wrocławiu sygn. akt: II Aka 9/12 z dnia 15.02.2012 r., wyrok S.A. II Wydziału Karnego w Warszawie z dnia 20.05.2013 r., sygn. akt: II AKa 143/13).

3. Powoływanie się Sądu na praktykę orzeczniczą „w sprawach podobnych” jest niewłaściwe i niepożądane, gdyż prowadzi do unifikacji rozstrzygnięć. Niedopuszczalne jest więc ograniczanie prawa do odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne pozbawienie wolności za pomocą sztywno określonej kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia z powoływaniem się na nieopisane zagrożenia dla równowagi budżetu państwa (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 6.05.2003 r. sygn. akt: II Aka – 130/03 i z dnia 15.02.20212 r. sygn. akt: II Aka 9/12, OSA 2003, nr 10, poz. 98).

4. Kryterium odnoszącym się do zadośćuczynienia są także następstwa zdarzeń np. w postaci szkód zdrowotnych, przy czym zadośćuczynienie uwzględniać winno wszystkie aspekty doznanej krzywdy (por. wyrok SN z dn. 9.01.2001 r. sygn. akt: WA - 44/00 – LEX nr 550457).

5. Ponieważ zadośćuczynienie stanowi rekompensatę za sam fakt pozbawienia wolności, to w ocenie TK sytuacja finansowa państwa nie może być przyczyną obniżenia wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia za bezprawne pozbawienie wolności oraz nie może przerodzić się w dowolność ustalenia kwot zadośćuczynienia, mających wymiar symboliczny i stojących w jaskrawej sprzeczności do wagi doznanych krzywd i cierpień. Tego rodzaju tendencja jest sprzeczna z założeniami cytowanej ustawy, która przewiduje możliwość dochodzenia roszczeń, a nie ich symbolicznego odpowiednika (por. Prokuratura i Prawo – wkładka 1996, nr 9, 9 oz. 25 oraz wyrok SA we Wrocławiu z dnia 15.02.2012 r. sygn. akt: II Aka 9/12).

6. Intencją ustawodawcy uchwalającego ustawę jest jak najszersze wyrównanie i zrekompensowanie szkód i krzywd osobom, które z pobudek patriotycznych podjęły działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i spotkały je za to represje. Wyrównanie poniesionych szkód, w tym pozostawanie na rencie inwalidzkiej powinno odpowiadać szkodom rzeczywiście poniesionym (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 15.02.2012 r. sygn. akt: II Aka 9/12 oraz wyrok S.A. w Lublinie z dnia 17.05.2012 r. sygn. II Aka 108/12).

7. Przeżycia fizyczne, jak i psychiczne osób represjonowanych za działalność na rzecz nie podległego bytu Państwa Polskiego były większe niż w przypadku osób niesłusznie pozbawionych wolności w wyniku pomyłki sądowej i spotkały się z bezprawnymi działaniami władz zamiast powszechnego szacunku i uznania (por.wyrok S.A we Wrocławiu sygn. akt: II Aka 9/12 z dnia 15.02.2012 r.). Zgodnie z cytowaną ustawą zadośćuczynienie winno uwzględnić wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, które odniósł powód w przeszłości, obecnie i które będzie odczuwał do końca życia. Między wykonaną decyzją o internowaniu, a doznaną krzywdą istnieje związek przyczynowy. Skutki więc wykraczają poza okres internowania i podlegają kompensacji. Wykonaną decyzją o internowaniu został pozbawiony możliwości świadczenia pracy, utracił możliwość podnoszenia kwalifikacji zawodowych i rozwoju zawodowego, podnoszenia poziomu życia i godnego utrzymania siebie i rodziny (żony i dzieci). Negatywne przeżycia związane były także z pogorszeniem się stanu zdrowia w wyniku internowania, które to skutki trwają znacznie dłużej niż okres internowania, bo do dnia dzisiejszego i będą trwały do końca życia, o czym świadczy przyznana renta inwalidzka II gr. z ogólnego stanu zdrowia. (por. wyrok S.A. w Lublinie z dnia 17.05.2012 r. sygn. II Aka 108/12).

8. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25.02.2010 r. sygn. IV K.K. – 403/09 orzekł, że art. 8 ust. 4 cytowanej ustawy dopuszcza możliwość dochodzenia dodatkowych roszczeń nawet wówczas, gdy prawomocnie zasądzono odszkodowanie, jeśli za takim dodatkowym roszczeniem przemawiają zasady słuszności (zob. LEX nr 577229, wyroki: SA we Wrocławiu: z dnia 5.02.2009 r. sygn. II AKz – 655/08 – LEX nr491189 oraz z dnia 8.07.2010 r. sygn. II Aka – 190/10 – OSAW 2011, nr 2, poz. 221, wyrok SA w Białymstoku z dnia 19.02.2009 r. sygn. II Aka – 21/09 – Krakowskie Zeszyty Sądowe 2009, z. 6, poz. 100).

9. Fundamentalne znaczenie ma wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1.03.2011 r. sygn. akt: P - 21/09 (Dz. U. nr 53, poz. 277), w którym Trybunał uznał, że Parlament wprowadził w art. 41 ust. 5 Konstytucji RP oddzielne wobec art. 77 ust. 1 Konstytucji uregulowanie podkreślające konieczność ponoszenia przez Państwo odpowiedzialności za przypadki bezprawnego pozbawienie wolności. Podobne rozwiązania przyjęli twórc Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmienionej następnie Protokółami 3, 5, i 8 oraz uzupełnionej Protokółem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.: dalej: EKPC).

10. W uzasadnieniu wyroku TK podkreślił, że „bezprawne pozbawienie wolności skutkuje zawsze poniesieniem przez osobę pozbawioną wolności szkody o charakterze niematerialnym (krzywdy), niezależnie od występujących w takim przypadku… majątkowych następstw wymagających kompensacji. Odszkodowanie na rzecz poszkodowanego z tytułu pozbawienia wolności powinno mieć charakter pełny w tym sensie, że powinno rekompensować zarówno szkodę materialną, jak i niematerialną” (por. wyrok SA we Wrocławiu z
dnia 15.02.20212 r. sygn. akt: II Aka 9/12).

11. Niezasłużona krzywda, jaka spotkała osoby represjonowane działające ze szczytnych patriotycznych pobudek jest niewątpliwie większa, niż w przypadku sądowej pomyłki. Uzasadnia to przyznanie wyższego zadośćuczynienia osobie represjonowanej za taką działalność niż osobie uprawnionej do zadośćuczynienia na podstawie art. 552 par. 1 – 4 kpk (patrz zakładka: "Odszkodowania").

12. Powyższe racje pozostają w pełnej zgodzie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1.03.2011 r. sygn. akt: P - 21/09 (Dz. U. nr 53, poz. 277) oraz są wypełnieniem art. 19 Konstytucji RP, nakładającym obowiązek na państwo otoczenia specjalną opieką i troską osób, które na wcześniejszym etapie swojego życia aktywnie uczestniczyły w walce o niepodległość Polski i niepodległość ta została uzyskana w określonym procesie historycznym. Artykuł ten stanowi o wyjątkowym i specjalnym traktowaniu osób, które przyczyniły się do uzyskania upragnionej wolności i niepodległości Polski. Stanowi o obowiązku państwa względem osoby, która uczestniczyła w walce, a więc w działaniach łączących się z użyciem siły choćby tylko przez jedną ze stron do upragnionej wolności i niepodległości Polski. Naprawienie wyrządzonych szkód i krzywd tym osobom zgodnie z ustawą zasadniczą, ma mieć wymiar specjalny i zapewniać godny poziom życia, więc intensywność i opieka państwa musi odróżniać się In plus od powszechnego zakresu świadczeń. Intencją ustawodawcy jest więc świadczenie ze szczególną dbałością przez państwo polskie godnej satysfakcji moralnej i rekompensaty materialnej dla osób, które przyczyniły się do odzyskania niepodległego bytu naszego państwa (por. komentarze, Wydawnictwo Sejmowe 2007).